Van den vos Reynaerde, door Willem die Madoc maecte, wordt vandaag de dag beschouwd als een klassiek Middelnederlands literatuurwerk onder de geschiedenis- en taalliefhebbers. Ookalwerd het origineel geschreven in de dertiende eeuw, is het nog steeds relevant door middel van bronanalyse. Het verhaal heeft het daglicht onder het gewone volk nog een keer mogen zien in 2010, na de uitgave van het stripboek Mooi is dat! Maar in hoeverre representeert de verstripte versie van Van den vos Reynaerde door Jeroen Funke het origineel? 

Op het eerste gezicht lijkt de striptekening een ontzettend versimpelde versie van het schrift te zijn. Het geeft een verbeelding van de belangrijkste punten. Karaktereigenschappen worden in het verhaal uitgebeeld door middel van het gebruik van een bijbehorend dier, hierdoor ontstond er een gemaskerd satirisch verhaal over de lang verleden standenmaatschappij. Een fictie gebaseerd op feiten zonder mogelijke consequenties, aangezien niemand direct aangesproken werd. Het antropomorfisme heeft hierdoor een duidelijk doel: een ander perspectief geven. De strip focust zich voornamelijk op de grote lijnen, hierdoor mist onder andere het einde, waarin de koning Isegrijn en Bruun inzet om hem en zijn nageslacht zonder consequenties te liquideren. Hiervoor is Reinaert pelgrim geworden, wat overigens ook niet te vinden is in de strip. Daarentegen geeft de strip wel een duidelijk beeld van hoe bewijs wordt vertegenwoordigd. Het is een zaak van de ene zegt dit en de ander beweert dat. 

Een ander belangrijk verschil is dat het narcisisme van het hoofdkarakter meer tot uiting komt in de tekst, aangezien acties samen met verbale uiting meer significantie bezit. Het geeft een dieper beeld van de persoonlijkheid. Om ergens onderuit te komen speelt Reinaert in op de empathie die de andere dieren bezitten. Hij staat bekend voor zijn sluwheid en verleidingstrucs, die overigens vaak een psychologische aanpak aanhouden, zoals bijv. in het volgende stuk: “Mijn vader riep Grimbeert de wijze, en ook Isegrijn de grijze, Tibeert de kater was de vijfde, en ze trokken naar het dorpje Hijfte. Tussen Hijfte en Gent was het overleg gepland in het holle van de nacht. Zo kwamen ze door duivelsmacht en duivelskunsten bij elkaar, en in het woeste veld aldaar hebben ze ’s konings dood gezworen!”. Naast dit gaat het verhaal ook in op de hebzucht van de adel, voornamelijk het eigenbelang. De striptekening laat niet zien hoe de edelen in de fragile posities zijn gekomen. De temptatie om de door Reinaert beloofde dingen gedachteloos aan te nemen was groot onder de adel, zelfs wetende van zijn vele streken. Dit kwam ook merendeels door het vertrouwen van zijn familie tegenover hem. Een duidelijk voorbeeld hiervan is Neef Tibeert die Reinaert eeuwig trouw aanbood in ruil voor muizen: “Als je mijn verlangen stilt en me naar ze brengen zou, dan blijf ik je eeuwig trouw, al had je heel mijn nageslacht plus mijn vader omgebracht.”

In de middeleeuwen stond religie centraal als wereldbeeld. Dit is ook terug te zien in de algemene literatuur van die tijd. Het verhaal maakt vaak verwijzingen naar god en de zondes, zoals: “Men moet ze maar niet geloven; de slechtheid is hen aangeboren; ze kwellen de goeden, en daarvoor mag God hen in ’t eeuwige leven hun verdiende loon wel geven en ook beneden hier op aarde. De koning zei: ‘Foei toch, Reinaert! Foei toch, Reinaert! Jij stuk schandaal! Wat ken je toch een fraaie taal. Maar dat zal je heus niet baten, stop maar met die mooie praat, zo hou je me niet te vriend!’”. Dit is zelfs waar het gehele schrift op is gebaseerd. Net zoals vrijwel elk ander middeleeuws exempel is het doel om goed van kwaad te onderscheiden en de mens op het pad naar god en een zondevrij leven te sturen. Ook haakt het verhaal vaak aan op memento mori. Gedachten over dood voor bekentenis worden herroepen, voornamelijk om Reinaert over te halen om zijn reputatie te herstellen in de ogen van de adel en later als hem de doodstraf wordt opgelegd. Niets in de strip geeft een indicatie dat het verhaal een christelijke achtergrond bezit. 

Mijn bevindingen geven aan dat symboliek meer open voor interpretatie staat in de strip. Natuurlijk moet er in gedachte gehouden worden dat de strip een moderne versie is van het verhaal en er zijn ook zeker overeenkomsten te vinden, maar het blijft een oppervlakkige striptekening. Het mist een aantal tussentijdse verhalen/flashbacks met name het einde. Ook is er geen uiting van het geloof in te vinden. Hieruit is de conclusie te trekken dat het een relatief accurate strip is voor waar het op in gaat. Het mag dan wel mooi zijn, maar het zou in geen enkel opzicht ooit het origineel kunnen vervangen. 

Bronvermelding 

·      Dé middeleeuwse spot: Van den vos Reynaerde. (2022, September 16). IsGeschiedenis. https://isgeschiedenis.nl/nieuws/de-middeleeuwse-spot-van-den-vos-reynaerde 

·      Reynaert de vos. (2022, January 17). Zeeuwse Ankers. https://www.zeeuwseankers.nl/verhaal/reynaert-de-vos 

·      Het boek: Van den vos Reynaerde