Blogopmaak

Een bijzonder historisch verhaal in een romantisch jasje
De overwintering der Hollanders op Nova Zembla
 
N.F.M.W. (leerling vwo 5 Baudartius College)

Een van de grootste werken van Hendrik Tollens is ‘De overwintering der Hollanders op Nova Zembla’. Hij schreef dit naar aanleiding van een competitie. Er werd een gouden erepenning uitgeloofd voor het beste dichterlijke tafereel van de overwintering der Hollanders op Nova Zembla door de Hollandsche Maatschappij. Een spannend verhaal in dichtvorm dat een belangrijke gebeurtenis uit de Nederlandse historie vertelt. Tot het begin van de twintigste eeuw werd het verhaal verplicht gelezen door generaties scholieren. 
 
De schrijver genaamd Hendrik Tollens (Rotterdam 1780 - Rijswijk 1856) wordt regelmatig beschreven als de eerste dichter des vaderlands. Hij maakte vertalingen en schreef herderszangen en strijdliederen. In de loop van de tijd leerde hij de dichtkunst steeds beter kennen. Vooral zijn huiselijke gedichten hebben hem roem gebracht. Zijn stijl was soms eenvoudig, maar had toch invloed van de Romantiek. In hoeverre past dit verhaal van Tollens bij de romantische stroming uit de achttiende en de negentiende eeuw?
In de Romantiek werd de historische roman populair. Bij deze romans is de verhaalstof gebaseerd op een historische gebeurtenis. ‘De overwintering der Hollanders op Nova Zembla’ was een van de eerste historische romans, een voorloper van die stijl. Het verhaal volgt niet de precieze lijn van een historische roman en hoe ze dit verder in de tijd beschreven. Een verschil is bijvoorbeeld dat het in dichtvorm geschreven is. 
 
Het verhaal is gebaseerd op een historische gebeurtenis, namelijk de overwintering op Nova Zembla. Deze vond plaats tussen 1596-1597. Schepelingen onder leiding van Willem Barends kwamen vast te zitten in het ijs aan de kust van Nova Zembla. Tollens maakt in zijn dichtversie van het verhaal wel wat historische fouten, hij boetseerde enkele details naar de voorkeuren van die tijd. Hij vertelt het verhaal in chronologische volgorde, daarom zou de roman ook geassocieerd kunnen worden met een reisverslag. Het reisverslag was ook een erg populaire literatuurvorm in de Romantiek. In dit opzicht past ‘De overwintering der Hollanders op Nova Zembla’ zowel wat betreft stijl als wat betreft onderwerpkeuze goed bij de romantische stroming uit de negentiende eeuw.
 
Daarnaast is een romantisch kenmerk uit het boek dat de emoties in bepaalde passages erg gedetailleerd beschreven worden. Het boek laat zo bepaalde gevoelens duidelijk zien en sterk naar voren komen. Tollens deed dit veel in zijn werken, dus ook bij dit verhaal dat deels is gebaseerd op een oud logboek van Barends. Zo bouwde Tollens het verhaal om naar de wensen van die tijd. Bijvoorbeeld passage 303-306 bevat deze tekst: “Maar, nauw was de eerste nacht in ’t nieuw verblijf gesleten,/Naauw kwam de trage dag, zijn tijd al meer vergeten,/Met loomer schreden aan, of bij den eersten blik,/Stolt hun het bloed om ’t hart van onverwachten schrik.” In dit stuk tekst wordt de angst en schrik van de mannen beschreven toen ze werden ‘aangevallen’ door ijsberen. Hij geeft de emoties die vrijkwamen bij deze situatie erg mooi weer met zijn woordkeus. Door alles erg gedetailleerd te beschrijven, loopt de spanning bij de lezer op. Er wordt meegevoeld met de personages. Omdat de gevoelens van personen erg belangrijk waren in de Romantiek is dit een typisch kenmerk voor deze stroming. 
 
Bovendien is een kenmerk van het boek dat het accent op het nationale verleden wordt gelegd. In de Romantiek groeide de interesse in de geschiedenis van eigen natie en ontstond er steeds meer gevoel van nationale nostalgie. Dit is in ‘De overwintering der Hollanders op Nova Zembla’ zeker aan de hand. Het boek is immers geschreven naar wens van de Hollandse Maatschappij die graag een dichterlijk tafereel over de overwintering van de Hollanders op Nova Zembla wilde. Het was zelfs zo gewild dat er een gouden erepenning werd uitgeloofd voor het beste boek. Hieruit blijkt dus de behoefte aan en interesse voor literatuur over de nationale geschiedenis.
 
Ook is het nationalisme erg goed terug te vinden in het boek. Tollens hemelt de Nederlanden uit die tijd in meerdere passages op. Hij schrijft erg positief en waarderend over ‘het vaderland’. De bemanningsleden verlangen ontzettend naar hun vaderland, dat komt naar voren in verschillende passages. Bijvoorbeeld regels 680-684: “Zij zien in ’t rond … zij gillen ’t uit! … zij zien de zoomen!Zij zien een mast, een schip, dat zeilreê ligt aan ’t strand;/Zij zien een vlag … o God! de vlag van ’t vaderland! … /De blijdschap schokt hen, overstelpt hen! roer en spanen/Besterven in hun vuist; hun oog schiet vol van tranen!” Tollens beschrijft hier hoe verschrikkelijk dankbaar de mannen zijn om hun vaderland weer te zien. Het is een tikje dramatisch beschreven, maar hierdoor komt juist het nationalisme naar boven en dat is zo kenmerkend voor de Romantiek. De liefde voor het eigen vaderland en de eigen historie is weer belangrijk en in dit boek is dat heel duidelijk.
 
Niet alleen dit zijn kenmerken van de Romantiek in het boek, maar ook de beschrijving van de natuur en de omgeving in het boek is een kenmerk van de Romantiek. Het bewonderen en genieten van de natuur neemt in de Romantiek toe als tegenhanger van de Industriële Revolutie. Men verlangde naar de onaangetaste natuur en landschappen uit de periode voor de Industriële Revolutie. De wilde natuur en onbekende omgeving van Nova Zembla waren hier uiteraard een mooi voorbeeld van. Dit was hoogst waarschijnlijk ook de reden dat Tollens details over de natuur en omgeving erg uitgebreid beschreef. 
 
Als laatst is een vorm van Weltschmerz een kenmerk uit de Romantiek in de literatuur. Hierbij ervaren personages gevoelens van onrust. Dit komt doordat de realiteit (het ‘nu’) niet overeenstemt met het ideaal (het ‘vroegere’ of ‘toekomstige’). Dit gevoel geeft een personage het gevoel van voortdurende afschuw en andere nare gevoelens. De bemanning die vastzit op Nova Zembla ervaart enige vorm van Weltschmerz. Ze denken voor eeuwig vast te zitten op het eiland Nova Zembla en zijn daar bang voor. Ze ervaren voortdurend nare en negatieve gevoelens. Uiteindelijk komt er een oplossing, maar dat wist de bemanning natuurlijk eerst nog niet. Weltschmerz als kenmerk van de Romantiek komt vooral tot uiting in de angst van de bemanning.
 
Kortom, het boek De overwintering der Hollanders op Nova Zembla van H. Tollens is een boek van die tijd. Er zijn meerdere Romantische kenmerken in het boek terug te vinden, van gedetailleerde beschrijvingen van de gevoelens van de personages tot de historische inhoud. Ook het accent op het nationale verleden en sterke nationalisme zijn kenmerken van de Romantiek, net als de beschrijvingen van de natuur en het lijden van de bemanning. Het is een typisch romantisch, maar ook een tijdloos verhaal. De ramp die de bemanning overkwam is niet alleen een belangrijke gebeurtenis voor de Nederlanders, het feit dat ze uiteindelijk terugkomen in hun vaderland maakt het ook een verhaal van hoop. En dat is iets wat lezers in alle tijden kan boeien. 
 
Bronvermelding
- Baudartius College. (z.d.). Literatuurboek V5 (1e editie, Vol. 1e). Geraadpleegd op 26 november 2020
- Boekverslag Nederlands De overwintering der Hollanders op Nova Zembla door H. Tollens. (2006, 7 augustus). Geraadpleegd op 26 november 2020, van https://www.scholieren.com/verslag/boekverslag-nederlands-de-overwintering-der-hollanders-op-nova-zembla-door-h-tollens-60350 
- bol.com. (2018, 14 december). Bol.com | Lalito Klassiek - De overwintering der Hollanders op Nova Zembla, Hendrik Tollens |... Geraadpleegd op 26 november 2020, van https://www.bol.com/nl/p/lalito-klassiek-overwintering-der-hollanders-op-nova-zembla/9200000101472878/ 
- Hendrik Tollens | Literatuurgeschiedenis. (z.d.). Geraadpleegd op 25 november 2020, van https://www.literatuurgeschiedenis.org/schrijvers/hendrik-tollens
- Koops, E. (2020, 15 mei). Romantiek (ca.1790-1850) – Kenmerken van de stroming. Geraadpleegd op 25 november 2020, van https://historiek.net/romantiek-kenmerken-reactie/82638/
- Samenvatting Nederlands Literatuur in de romantiek. (2003, 26 maart). Geraadpleegd op 26 november 2020, van https://www.scholieren.com/verslag/samenvatting-nederlands-literatuur-in-de-romantiek
- Tollens, H. (1981). De overwintering der Hollanders op Nova Zembla (G.W. Huygens editie, Vol. Derde druk). Geraadpleegd van https://www.dbnl.org/tekst/toll003gwhu01_01/toll003gwhu01_01_0002.php
- Wikipedia-bijdragers. (2020a, 5 juli). Overwintering op Nova Zembla. Geraadpleegd op 26 november 2020, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Overwintering_op_Nova_Zembla
- Wikipedia-bijdragers. (2020b, 25 september). Romantiek (literatuur). Geraadpleegd op 26 november 2020, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Romantiek_(literatuur)
- Wikipedia-bijdragers. (2020c, 12 november). Historische roman. Geraadpleegd op 26 november 2020, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Historische_roman
- ZoekBoekverslag.nl: H. Tollens: De Overwintering Der Hollanders Op Nova Zembla. (2007, 10 januari). Geraadpleegd op 26 november 2020, van http://www.zoekboekverslag.nl/boekverslag_incach.php?gid=42769 

Share by: