Hanna Bervoets (1984) is een Nederlandse schrijver die bekendstaat om haar romans waarin actuele en psychologische thema’s centraal staan. Met boeken als Fuzzie, Welkom in het Rijk der Zieken en Alles wat er was onderzoekt ze hoe mensen omgaan met veranderingen in hun omgeving en geest (Bio Hanna Bervoets, z.d.). In Alles wat er was (2013) raakt een groep mensen onverwacht opgesloten in een schoolgebouw, zonder contact met de buitenwereld. Naarmate ze langer opgesloten zitten, raken zij steeds verder psychologisch ontregeld. Deze mentale desoriëntatie wordt niet alleen zichtbaar in de inhoud van het verhaal, maar ook in de vorm van het verhaal. De niet-chronologische vertelstructuur weerspiegelt de psychologische verwarring van de personages tijdens hun isolatie.

Allereerst is een belangrijk kenmerk van Alles wat er was de verstoorde tijdsbeleving, zowel in de vorm als in de inhoud van het verhaal. De roman volgt geen duidelijke chronologische lijn: de verteller, Merel, springt heen en weer tussen herinneringen, observaties en gedachtestromen. Dit weerspiegelt haar mentale toestand tijdens de isolatie, waarin het besef van tijd langzaam verdwijnt en ze haar grip op de werkelijkheid verliest. Een voorbeeld hiervan is te vinden in een fragment waarin Merel ’s nachts wakker ligt, zonder oriëntatie of ritme:

“Nu de verwarming niet meer aangaat houd ik ook ’s nachts weer al mijn kleren aan. Het onderscheid tussen dag en nacht wordt sowieso steeds vager.” (Hanna Bervoets, p. 123)

De afwezigheid van dagelijkse structuur — geen verwarming, geen daglicht, geen agenda — maakt het voor de personages onmogelijk om houvast te vinden. De lezer ervaart deze desoriëntatie doordat ook het verhaal geen vaste lijn volgt. Daarbij wordt de psychologische verwarring verder versterkt door de manier waarop herinneringen plotseling in het verhaal binnendringen. Zo beschrijft Merel hoe ze tijdens slapeloze nachten terugdenkt aan een droom die ze vroeger vaak had:

“Toen we hier nog niet zo lang zaten, dacht ik gewoon […] Dat verhaal was: ik sta in een lift.” (Hanna Bervoets, p. 123)

Deze abrupte overgang van het nu naar een herinnering laat zien hoe haar bewustzijn zelf uit elkaar valt: heden en verleden lopen voortdurend door elkaar, waardoor ook de lezer het overzicht kwijtraakt.

Naast desoriëntatie ontstaat ook morele verwarring. De personages weten niet meer wat juist is, wat ze voelen, of waar ze op kunnen vertrouwen. Dat blijkt uit het volgende fragment:

“Misschien beseften we, diep vanbinnen, dat het vertrek van Kaspar en Natalie ons voordelen zou opleveren. Bovendien waren ze hier ongelukkig, en wie weet, ja: wie weet zouden ze buiten vinden wat ze zochten. Aan de andere kant: als dat niet gebeurde, was Joeri daarvan het slachtoffer.” (Hanna Bervoets, p. 161)

Dit citaat toont hoe tegenstrijdig en vaag hun gedachten worden: ze proberen tegelijk morele keuzes te maken én zichzelf gerust te stellen, zonder zeker te weten wat waar is. De verwarde gedachtegang van Merel wordt hier duidelijk zichtbaar, en past bij de fragmentarische vertelstructuur. De niet-chronologische structuur is dus meer dan een literaire stijlkeuze: het is een middel om de innerlijke chaos en desoriëntatie van de personages tastbaar te maken. Door tijd en logica te doorbreken, laat Bervoets de lezer hetzelfde voelen als haar personages: verwarring, twijfel en verlies van controle.

Het mag duidelijk zijn dat de niet-chronologische vertelstructuur in Alles wat er was bewust is ingezet om de psychologische desoriëntatie van de personages tijdens hun isolatie te weerspiegelen. Door de tijdlijn te verbreken, ervaart de lezer dezelfde verwarring, onzekerheid en vervreemding als de hoofdpersoon Merel. De fragmentarische opbouw, de abrupte herinneringen en de morele twijfels versterken het gevoel van mentale ontwrichting. Zo laat Hanna Bervoets op indringende wijze zien wat isolatie met een mens kan doen.

 

Bronnenlijst:

De boeken van Hanna Bervoets op volgorde - Boekbeschrijvingen.nl. (z.d.). https://www.boekbeschrijvingen.nl/bervoets-hanna/bervoets.html

Bio. (z.d.). https://hannabervoets.com/Bio/