D i e t s k e G e e r l i n g s
Blogopmaak
Beatrijs
Kiana de Beus (leerling 4 vwo Baudartius College
‘Beatrijs’ is een Middelnederlandse Marialegende uit de veertiende eeuw. Een Marialegende houdt in dat Maria een grote rol speelt in het verhaal. Beatrijs is kosteres in een klooster. Voordat ze het klooster in ging was ze ontzettend verliefd op een vriend, maar in het klooster wordt deze liefde groter. Ze besluit om voor hem uit het klooster te vluchten. Ze hebben 7 jaar lang een gelukkig leven samen, maar het geld raakt op en de geliefde verlaat Beatrijs. Nu staat Beatrijs er alleen voor en is ze gedwongen om als prostituee haar brood te verdienen. De auteur van het boek bleef onbekend, maar aan het taalgebruik in het boek is te zien dat de auteur hoogstwaarschijnlijk Brabants was en dat de plaats van oorsprong van het boek dus ook Brabant is. In de middeleeuwen speelde literatuur een grote rol in het propageren en verspreiden van hoofse culturen. Het is namelijk belangrijk dat men goede manieren leert en dat is in de Middeleeuwen het best mondeling te doen. Veel verhalen werden dan ook verteld door sprekers. In veel Middeleeuws literatuur zie je de hoofse cultuur steeds terugkomen, maar in hoeverre komt deze hoofsheid terug in het verhaal ‘Beatrijs’?
Een wending in het verhaal waar deze hoofsheid terugkomt is wanneer Beatrijs haar gevoelens bespreekt met haar geliefde aan het venster. Beatrijs vindt dat de geliefde de juiste woorden moet zeggen voordat ze besluit het klooster te verlaten. Het moment dat de geliefde begint over materiële spullen zoals kleding besluit ze het klooster te verlaten. Dit laat zien dat welvaart ontzettend belangrijk is voor Beatrijs. Dit verwijst terug naar de hoofsheid. Als een persoon van Adel was het erg belangrijk dat je er altijd goed uit zag. Dure kleding en juwelen laten je welvaart zien. Als de geliefde Beatrijs dit niet kon beloven, zou ze het klooster niet verlaten hebben. In armoede leven is namelijk schandalig voor een persoon met een hoofse status.
Een paar dagen nadat ze hun gevoelens hebben besproken bij het venster vlucht Beatrijs uit het klooster. Ze komt hier haar geliefde tegenmoet in de tuin. Hier komt de hoofsheid weer in terug. Beatrijs komt de boomgaard ingelopen met alleen haar ondergoed aan. Ze heeft immers haar habijt in het klooster opgehangen. Beatrijs schaamt zich hier erg voor. Maar ze schaamt zich niet voor haar lichaam, ze schaamt zich omdat dit niet past bij haar hoofse status. Het was voor een persoon van hoofse status namelijk schandalig om buiten, in het bijzijn van andere, in je ondergoed te lopen.
Het moment waarop de geliefde voorstelt de liefde te bedrijven in een veld is een ander voorbeeld van de hoofse invloed die veel in het boek terugkomt. Beatrijs wordt woedend op haar geliefde. Ze eist een beschaafde omgeving. Het zou een schande zijn als iemand haar zou zien. Ze vindt dat alleen hoeren de liefde in een veld bedrijven en ze wil hier natuurlijk niet mee geassocieerd worden. Ze zegt zelfs tegen de geliefde dat hij zich onhoofs gedraagt door hem een "boerenkinkel" te noemen. Dit laat zien dat Beatrijs, ondanks het verlangen naar seks, zelfbeheersing heeft en zich als een hoveling blijft gedragen. Een belangrijke regel als hoveling was namelijk zelfbeheersing en daar voldoet ze dus ook aan.
Het geld is op en de geliefde van Beatrijs besluit haar te verlaten. Ze hebben samen al twee kinderen. Beatrijs realiseert zich dat ze met prostitutie haar brood moet gaan verdienen. Ze ziet bedelen niet als een optie, want dit levert niet genoeg op om haarzelf en haar twee kinderen van eten te voorzien. Ook wil ze geen gezichtsverlies lijden. Hier zie je haar hoofse status weer terugkomen. Gezichtsverlies lijden is namelijk vreselijk voor een hoveling, aangezien reputatie en welvaart erg belangrijk voor hen is. Beatrijs geeft duidelijk aan dat ze dit een zondige daad vindt maar dat ze geen andere keuze heeft. Je merkt dat Beatrijs zich enorm schaamt hiervoor. Ze smeekt hulp bij Maria. Datgene wat Beatrijs eerst afkeurde, is ze nu gedwongen om te doen.
Het is duidelijk dat de hoofse cultuur vaak terugkomt in het verhaal van Beatrijs. Beatrijs komt immers uit een adellijk familie, dus dit is niet zo gek. Je kunt de hoofse invloed voornamelijk zien in hoe Beatrijs zich gedraagt. Beatrijs heeft goede manieren en vindt welvaart erg belangrijk. Ze gedraagt zich precies zoals men van een jonkvrouw van stand mag verwachten. Er zitten veel hoofse kenmerken in het boek en het boek werd daarom waarschijnlijk ook gebruikt als voorbeeld voor hovelingen, zodat de hovelingen er constant aan herinnerd worden hoe ze zich moeten gedragen.
Bronnen
Knippenberg, T. (1969). Literaire klassieken Beatrijs. Nederlands: Bulkboek
Beatrijs: Opdracht. (z.d.). Lezen voor de lijst. Geraadpleegd op 29 januari 2021, van https://15-18.jeugdbibliotheek.nl/lezen/lezen-voor-de-lijst/niveau-4/beatrijs/beatrijs-opdracht-niveau-4-cultuurhistorische-context.html
Beatrijs. (z.d.). Wikipedia. Geraadpleegd op 2 februari 2021, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Beatrijs
Syllabus literatuur Nederlands