Toine Heijmans is een Nederlandse schrijver en columnist voor de Volkskrant. Hij is geboren in 1969 in Nijmegen. Zijn debuut als romancier maakt hij met het boek Op zee, dat verfilmd is en in vele vertalingen is verschenen. Tien jaar later in 2021, komt hij met Zuurstofschuld. Het is een roman over vrijheid en vriendschap, storm en lawines, en de gevolgen van ingrijpende keuzes: wat bergen met de mens doen en wat de mens doet met de bergen (Heijmans, 2021).

In het verhaal beklimt Walter, de hoofdpersoon, zijn laatste berg, The Mount Everest, en komt hierbij moeilijkheden tegen. Vroeger deed hij dat samen met zijn beste vriend Lenny. Door hem is Walter gaan klimmen. Eerst beklommen ze de grote brug in hun studentenstad, toen de bergen in de Alpen en als laatste beginnen ze in de Himalaya. Alleen krijgt Lenny een dochtertje met zijn vriendin en verhuist daarom weer terug naar Nederland, waar hij ook een goede baan kan krijgen. Lenny krijgt een ander leven, waar Walter niet meer in past. Walter krijgt ook nog te horen dat hij longembolie heeft, door het vele klimmen in de bergen. Toch wil hij nog graag voor de laatste keer een hele hoge berg beklimmen. Dit doet hij met een georganiseerde expeditie van Bart, die Lenny ooit heeft geholpen. Daar ontmoet hij Monk, een influencer. Met hem brengt hij veel tijd door. Walter is namelijk eenzaam, doordat Lenny niet meer meegaat. Tijdens de weg naar boven, denkt hij veel na, vooral over zijn tijd met Lenny. Hij herinnert zich steeds hoe het klimmen met Lenny was. Welke elementen in de bergtochten zorgen ervoor dat herinneringen weer op komen?

In de eerste plaats werkt het geheugen ingewikkeld en gaat het ophalen van herinneringen niet altijd foutloos. Door de tijd heen vergeet je herinneringen of veranderen ze: “Uit onderzoek is gebleken dat als je je in eenzelfde soort toestand bevindt als toen iets gebeurde, je het beter kunt herinneren” (Van Der Toorn, 2021). Dus door in een soortgelijke omgeving te zijn, kunnen herinneringen beter en makkelijker weer opkomen uit het langetermijngeheugen. Dit is ook het geval bij Walter. Hij bevindt zich in de bergen, waar hij met Lenny ook altijd was, waar hij zoveel heeft meegemaakt en herinneringen heeft gemaakt samen met Lenny: “Lenny trok mij voort, ik duwde Lenny voort, zo bewogen wij ons door de bergen … Lenny reguleert mijn zwaartekracht, ik reguleer de zijne, dat is wat vrienden doen” (Heijmans, 2021, blz. 215). Het was het klimmen en de bergen die Walter en Lenny verbonden: “ ‘Gaat het,’ zei Lenny, die naast me kwam staan, en we bleven een tijdje naar onze bergen kijken” (Heijmans, 2021, blz. 113). Lenny was een deel van de bergen voor Walter, de bergen herinneren hem aan zijn beste vriend.

Daarnaast speelt het emotionele geheugen een rol. Van Ast heeft ontdekt dat het geheugen oorspronkelijke herinneringen versterkt als daar later een emotionele ervaring op volgt (Universiteit van Amsterdam, 2022). Een berg beklimmen is ook emotioneel, in de ijle lucht gelden er andere regels en de bergen doen wat met je. Klimmen activeert een intense vorm van je emoties: angst, frustratie, succes, twijfel en zelfbewustzijn (Klimmen als therapie, z.d). Walter krijgt hier ook mee te maken. Bergen beklimmen gaat niet zonder risico’s: “Wat me beangstigt is de manier waarop ze mijn plan doorkruist. Beneden sterven mensen onverwacht, hierboven houdt iedereen er rekening mee. Doodgaan is wat we doen, daar zijn we voor gekomen” (Heijmans, 2021, blz. 23). Doordat het een emotionele weg omhoog is, kan Walter zich er veel van herinneren en komen herinneringen weer op.

Al met al zorgen de elementen van in eenzelfde omgeving te zijn en het emotionele geheugen ervoor dat herinneringen weer opkomen tijdens de bergtocht. Walter bevindt zich in de bergen waar hij met Lenny ook altijd was. Hierdoor moet hij steeds terugdenken aan die tijd. Daarbij is het beklimmen van een berg een emotionele ervaring en deze versterkt de herinneringen van Walter. Hoewel het geen makkelijke weg omhoog was, heeft hij het toch gered: “Maar het was een mooie dag om boven op mijn laatste berg te staan, met alles wat ik meedroeg, met mijn schouders voor gebeurtenissen” (Heijmans, 2021, blz. 329).

Bronnen:

·      Carolien. (2023, 12 juni). Klimmen is verhalen maken - Literair Nederland. Literair Nederland. https://www.literairnederland.nl/recensie-toine-heijmans-zuurstofschuld/

·      Heijmans, T. (2021). Zuurstofschuld. Roman. pluim.

·      KLIMMEN ALS THERAPIE. (z.d.). Issuu. https://issuu.com/klimenbergsportfederatie.be/docs/monte_-_uitgave_maart_2023/s/21374574#:~:text=Welke%20processen%20werken%20er%20allemaal,kan%20toepassen%20in%20andere%20situaties

·      Universiteit van Amsterdam. (2022, 3 maart). Hoe onze omgeving bepaalt wat we ons herinneren. https://www.uva.nl/shared-content/faculteiten/nl/faculteit-der-maatschappij-en-gedragswetenschappen/nieuws/2022/03/hoe-onze-omgeving-bepaalt-wat-we-ons-herinneren.html?cb&cb

·      Van Der Toorn, W. (2021, 22 september). Hoe werken onze herinneringen? - Bright Elephant. Bright Elephant. https://brightelephant.nl/hoe-werken-onze-herinneringen/

·      Welboren, D. (z.d.). Daan Leest - Zuurstofschuld. https://www.daanleest.nl/zuurstofschuld