Arjen Lubach is een naam die zowel mensen met politieke interesse als fans van literaire werken bekend voorkomt. Met zijn succesvolle tv-programma’s Zondag met Lubach en De Avondshow met Arjen Lubach is hij erin geslaagd om de aandacht van zowel jongeren als volwassenen te trekken met onderwerpen als milieu, geopolitiek en gezondheid. In een tijd van forse ontwikkelingen in zowel de media als de politiek laat Lubach zijn scherpe observaties en vlotte verteltrant doorklinken in zijn literaire werken. Enkele voorbeelden hiervan zijn het autobiografische werk Stoorzender (2020) en zijn psychologische roman Magnus (2011), die tevens zijn doorbraak in de literaire wereld heeft betekend. In het eerstgenoemde werk geeft Lubach een kijkje achter de schermen van zijn dynamische en soms turbulente leven als mediapersoonlijkheid. Hij doet met name verslag over twee jaar uit zijn bewogen bestaan en schrijft vanuit zes verschillende plekken, die tevens de hoofdstukken van het werk vormen. In Magnus vertelt Lubach het verhaal van een twintiger genaamd Merlijn Kaiser, die last heeft van epileptische aanvallen en daardoor stukken in de tijd mist. Wanneer zijn jeugdliefde Caro hem verlaat voor een populaire singer-songwriter, rest Merlijn niets anders dan zijn pijn te compenseren met liederlijke uitspattingen. Dit geeft hem een bron van afleiding totdat hij te horen krijgt dat er vreemde uitgaven via zijn creditcard zijn gemaakt in een pretpark in Zweden. Door zijn breuk met Caro, een verslechterende band met zijn vrienden en het verlangen naar avontuur in zijn leven besluit Merlijn de reis te maken naar Stockholm om daar de schuldige te zoeken. Er zijn duidelijke zaken die deze twee boeken onderscheiden, namelijk dat het ene boek een roman is en de andere een autobiografie en ze daarom duidelijke verschillen hebben wat betreft de hoofdgedachtes. Echter, er zijn ook interessante overeenkomsten tussen de twee boeken die de schrijfstijl van Arjen Lubach kenmerken. Hieruit volgt de onderzoeksvraag: “In hoeverre komen Magnus en Stoorzender met elkaar overeen en wat zegt dit over de schrijfstijl van Arjen Lubach?”

Allereerst zie je in beide boeken humor en satire als een terugkomend fenomeen. Lubach staat bekend om zijn scherpe en vaak geestige observaties van de maatschappij, politiek en dagelijkse gebeurtenissen. In Magnus valt dit terug te zien in de manier waarop sommige dialogen worden gehouden en waarop sommige zaken worden beschreven. Merlijn heeft over alles wat om hem heen gebeurt een mening en Lubach weet dit met gevat commentaar over te brengen naar de lezer:

“De gordijnen waren nog dicht. Ik kwam terug in een Saab, dacht ik. Een Saab-taxi. Die had ik in Nederland nooit gezien. Daar zitten taxichauffeurs tegenwoordig in alles wat rijdt, behalve in Saabs.” (p. 130)

Grapjes in het verhaal weten een waardevolle toevoeging te brengen door de zwaardere thema’s of gebeurtenissen bijvoorbeeld de epilepsie van Merlijn wat luchtiger te maken.
In Stoorzender zit ook een overvloed aan humoristische en satirische opmerkingen verwerkt. Dit komt meer tot uiting in dit boek, omdat het een autobiografisch werk is waarin Lubach zelf de hoofdpersoon is en dus meer gelegenheid heeft tot grapjes maken. Lubach aanschouwt de wereld met een nuchtere blik en weet elke mogelijkheid te vinden om iets of iemand te bespotten:

"Als puber bestond ik voor 80 procent uit schaamte. Verder: 10 procent overleven, 5 procent frustratie en 5 procent groene Balisto." (p. 17)

Naast deze bespottelijke en ietwat ironische vorm van humor, weet Lubach ook met ironie een grimas op het gelaat van de lezer te toveren:

"Niets specifieks kan mij iets schelen, terwijl ik me over alles zorgen maak.”(p. 245)

Deze gevatte opmerkingen zijn kenmerkend voor de publicaties van Arjen Lubach, zowel in geschreven vorm als in zijn televisieprogramma’s, waarin hij met spottende ironie naar politieke partijen sneert.

Daarnaast heeft Arjen Lubach ook veel verwijzingen naar zijn persoonlijke leven in zijn boeken verwerkt. Dit spreekt in het autobiografische Stoorzender natuurlijk voor zich, maar het is ook een aspect van Magnus. Ter illustratie, de schrijfstijl van Magnus is vaak persoonlijk en introspectief. Lubach gebruikt een vertelstem die direct en eerlijk is, waardoor de lezer een dieper inzicht krijgt in de gedachten en gevoelens van Merlijn. Deze stijl suggereert dat Lubach put uit zijn eigen ervaringen en emoties bij het schrijven van de roman. Dit wordt beaamd in een interview dat Lubach heeft gedaan met Gemma Venhuizen. Hier vertelt hij het volgende:

‘Als schrijver loop je eigenlijk weinig risico: wanneer mensen vergelijkingen zoeken met je persoonlijke leven waar je geen zin in hebt, zeg je gewoon dat het fictie is. Er is wel eens een journalist geweest die vroeg hoeveel procent van mijn roman autobiografisch was. Dat vond ik zo’n onzinnige vraag – alsof je dat wiskundig kunt uitdrukken. Ik put wel inspiratie uit waargebeurde situaties, maar Magnus is geen poging om mijn eigen leven te pimpen.’ (Lubach in een interview met Venhuizen, 2019)

Door deze persoonlijke elementen te integreren weet Lubach een diep persoonlijk en authentiek verhaal te vertellen dat dus niet alleen fictie is, maar ook een weerspiegeling van zijn eigen leven en ervaringen. Dit maakt Magnus niet alleen een boeiende roman, maar ook een intiem portret van de auteur zelf. Hier komt bij dat Merlijn door zijn epileptische aanvallen het gevoel heeft dat hij een bijrol in zijn eigen leven speelt, als een toneelschrijver die wel de stukken schrijft maar geen erkenning krijgt. Dit heeft te maken met zijn epileptische aanvallen die ervoor zorgen dat hij geen rijbewijs mag hebben en afhankelijk is van mensen om hem heen:

“Je valt rechts noch links van de weg af, je raakt soms de berm aan, rijdt met twee wielen in het gras, dan weer aan de ene kant, dan weer aan de andere, maar nooit zul je daadwerkelijk ontsporen of tegen een boom tot stilstand komen” (p. 60)

Dit gevoel van zoeken naar een ware innerlijke identiteit is iets waar Arjen Lubach zelf mee worstelt en ook veel over vertelt in zijn theatershows die hij jaarlijks in landelijke tours geeft.

Stoorzender is een autobiografie en zit dus van nature vol met verwijzingen naar Lubachs persoonlijke leven, maar heeft zeker ook het voorgenoemde motief van het zoeken en verlangen naar een identiteit. Lubach geeft aan het werk als een soort dagboek diende om zijn gedachten mee op orde te stellen:

“Ik schrijf in de eerste plaats voor mijzelf, daarna voor de mensen die geïnteresseerd zijn in wat ik te melden heb en in de allerlaatste plaats voor de mensen die vinden dat ik over iets anders zou moeten schrijven.” (p. 113)

Lubach probeert met zijn boek zijn interne waardes en principes over te brengen op de lezer door zijn ervaring te linken aan een wijze levensles. Zo schrijft hij het volgende na een gesprek over religie met zijn vriend Bojan:

"Als je dan toch per se wilt leven in het geloof dat er een bepaalde bestemming is, lach dan om het feit dat anderen het niet begrijpen en lach om het feit dat je het soms zelf niet begrijpt. Veroordeel het onbegrip van de ander niet, want de bewijslast ligt bij jou en bovendien is een overtuiging zoveel sterker als die niet te krenken is door iemand die niet op jouw spoor zit."

Kortom, Magnus als Stoorzender hebben veel overeenkomsten komend uit Lubachs persoonlijke ervaringen, waardes, meningen en principes.

Een laatste overeenkomst is meer een kenmerk dat aantoonbaar is door de plots van de twee boeken, namelijk dat het decor van allebei de werken erg dynamisch is. Ter verklaring, het werk Magnus begint in Amsterdam omdat Merlijn daar woont en studeert, er zijn veel flashbacks in het boek die gaan over Merlijns jeugd in Groningen, waar hij op de middelbare school heeft gezeten. Een groot deel van het verhaal speelt zich af in Zweden, omdat een vreemde vanuit Stockholm aankopen met de creditcard van Merlijn heeft gedaan. Ook verblijft Merlijn een tijdje in Uppsala, een Zweeds stadje waar de dochter van Magnus woont, een meisje op wie waar Merlijn later in het verhaal verliefd op wordt. Caro is de jeugdliefde van Merlijn die hij heeft leren kennen in Florence. Zij hebben enige tijd een relatie gehad, maar een tijdje nadat het is stukgelopen vraagt Caro Merlijn om naar Kopenhagen te komen om dingen uit te praten. In het verhaal gaat Merlijn ook nog naar Geneve en uiteindelijk sluit het boek weer af in Amsterdam. Wanneer men dit dynamische decor op een rijtje zet, valt er te concluderen dat er sprake is van een queeste: het begin en het eind op dezelfde plek, met in het middenstuk de hoofdpersoon die op een missie gaat door vele landen.

Het verhaal van Stoorzender speelt zich ook af op vele verschillende plekken. De hoofdstukindeling van het boek wordt gemaakt door alle verschillende plekken waar Arjen het werk aan het schrijven is. Dit zijn de plekken Los Angeles, Vlieland, New York, Friesland, Zweden en Amsterdam. Elk van deze hoofdstukken heeft een eigen motto, zoals het nemen van rust in de hoofdstukken waarin hij in Nederland verblijft.

Al met al is het duidelijk dat Magnus en Stoorzender van Arjen Lubach nauw met elkaar overeenkomen. Zo zit er in beide boeken veel humor, ironie en satire. Bovendien heeft Lubach vele aspecten van zijn persoonlijke leven en introspectie in allebei de boeken gestopt en tenslotte heeft het tweetal aan boeken ook een opmerkelijk aantal locaties waarin het verhaal zich afspeelt. Hiermee kan er geconcludeerd worden dat Lubach een unieke en herkenbare stijl heeft gecreëerd vol met humor, kritiek op de samenleving, toevoegingen van emotionele verlangens en levenslessen.

Arjen Lubach - biografie - De Tamboer. (n.d.). https://detamboer.nl/artiesten/arjen-lubach

Venhuizen, G. (2019, October 7). Magnus - Bazarow. Bazarow - Alles Over Boeken. https://bazarow.com/recensie/magnus-2/