Brommer op zee beschrijft een jongen genaamd Isaac, die zich nergens echt thuis voelt. Op een boot verlangt hij naar het land, en op het kantoor verlangt hij naar de zee. Een avond staat Isaac op het achterdek van een schip, wanneer hij ineens een lichtje dichterbij ziet komen. Het is geen boot, maar een brommer, rijdend op het water. 

In Welp dwaalt de ik-persoon, een achtjarige padvinder, door in het bos. Hij moet verschrikkelijk nodig een boodschap doen, maar redt het net niet tot de houten wc-hokjes. Zich verschuilend voor zijn vriendjes probeert hij zijn probleem op te lossen. 

Tanker cleaning volgt de ik-persoon tijdens zijn eerste (en waarschijnlijk ook laatste) dag werken als ‘tanker cleaner’: de ruimen van tankers van olie-residu reinigen. Hij daalt af in het ruim van het schip en merkt al snel dat het niet zo’n simpel werk was als gedacht. Al snel zit hij volledig onder de drek, en dat is niet de enige tegenslag de hij te verduren krijgt… Wel raakt hij aan de praat met zijn buitenlandse collega’s en kan in ieders taal wel wat zeggen. 

 

In het karakter van de personages komt het thema eenzaamheid sterk naar voren. De autobiografische ik-persoon valt steeds net buiten te boot. Isaac in Brommer op zee voelt zich nergens thuis. In een interview met neerlandicus en literair recensent Onno Blom, vertelde Biesheuvel: ‘Brommer op zee gaat eigenlijk over eenzaamheid. Het is een allegorie. Die jongen hoort niet bij de mensen op de wal, hij hoort niet bij de mensen op het schip, maar hij hoort toch ook niet bij die Messiasachtige figuur op de brommer. Hij is net zo eenzaam als ik.’ Als Isaac zijn verhaal aan de marconist vertelt, lacht hij hem uit en al snel weet het hele schip ervan: ‘Hij had het gevoel dat hij een eenzaam man was en langzamerhand kwam hij tot de ontdekking dat het wel altijd zo zou blijven’. Ook in Welp voelt de achtjarige Biesheuvel zich eenzaam en afgesloten van de rest van de groep, wanneer hij in paniek en bedekt met zijn eigen uitwerpselen in het houten wc-hokje staat en niet weet wat hij moet doen. Hij schaamt zich, hij voelt zich anders dan de rest: ‘Een normaal mens scheet niet in zijn broek’. In Tanker cleaning is het thema eenzaamheid in eerste instantie minder goed te herkennen. De hoofdpersoon lijkt vrij zelfverzekerd en raakt snel met zijn collega’s aan de praat. Toch is in dit laatste waarschijnlijk juist een teken van zijn eenzaamheid. Door de anderen op te vrolijken met zijn taalkunstjes dicht hij zijn persoonlijke leegte. Hij is immers zo anders dan zijn collega’s: de enige manier waarop hij zich ook maar een beetje kan verbinden met de rest, is door zijn kennis van hun taal. ‘Ik voelde me als Jezus die les geeft in de tempel als het wonderkind dat voor de verbaasde meute eens blijk van zijn kunnen wil geven’.

 

In de drie verhalen zit je als lezer bij wijze van spreken ‘opgesloten’ in één persoon; ook op gebied van perspectief komt dus het thema eenzaamheid naar voren. Biesheuvel maakt geen gebruik van de alwetende verteller: als lezer weet je alleen de gevoelens en gedachtes van de hoofdpersoon. Brommer op zee is als enige van de drie verhalen geschreven vanuit de derde persoon. We volgen Isaac en zijn surrealistische ontmoeting met de man op de brommer, en hoe hij de dag erna door iedereen uitgelachen wordt. Omdat wij ons in het hoofd van Isaac bevinden, ervaren wij zijn eenzame gevoelens. Welp en Tanker cleaning zijn geschreven vanuit de ik-persoon. Als lezer volg je Biesheuvel in twee fases van zijn leven. In Welp leef je mee met het achtjarige jongetje wanneer hij zich eenzaam en alleen verschuilt in het wc-hokje. Van wat er gebeurt buiten het hokje heb je geen idee. In Tanker cleaning volg je Biesheuvel die tegenslag na tegenslag ondergaat. Door het gebruik van de ik-persoon straalt zijn eenzaamheid uit op de lezer.

 

Eenzaamheid komt ook naar voren in de fysieke ruimte in de drie verhalen van Biesheuvel. De lezer krijgt een bijna claustrofobisch gevoel door de manier waarop Biesheuvel de ruimte om zich geen uitdrukt. Isaac kan in Brommer op zee geen kant op. Hij verlangt naar de kust, maar weg van de boot kan hij niet: hij wordt omringd door de eindeloze zee. Zelfs de man op de brommer wil hem niet meenemen: Isaac zit vast op de boot. Het grootste gedeelte van Welp speelt zich af in een krap houten wc-hokje. De jonge Biesheuvel is helemaal vies: zowel zijn lichaam als zijn kleding zit onder zijn uitwerpselen. Hij kan het hokje niet uit, dat zou iedereen hem zien. Ook hier zit de hoofdpersoon dus opgesloten. Tanker cleaning speelt zich af in het krappe, donkere ruim van een schip. Hoofdpersoon Biesheuvel is er aan het werk: hij kan er niet weg tot het vieze werk gedaan is. De claustrofobische sfeer begint al wanneer hij in het ruim afdaalt: ‘Plotseling zag ik iets dat aan een ijzeren Jacobsladder deed denken. Ik zette er voorzichtig mijn voeten op en begon af te dalen. Binnen de minuut was ik al vier meter naar beneden geklommen. Maar toen bleek dat het schip nog niet helemaal goed ontgast was. De oliestank kwam mijn oren uit en ik werd duizelig.’ 

 

 

Al met al komt het thema eenzaamheid in de verhalen Brommer op zee, Welp en Tanker cleaning duidelijk naar voren. Niet alleen in het karakter en de gevoelens van de personages, maar ook op gebied van fysieke ruimte en perspectief. De schrijfstijl van Maarten Biesheuvel is uiterst uniek, maar als je je bewust bent van zijn mentale ziekte is zijn opvallende kijk op het leven beter te begrijpen. Biesheuvel was een eenzaam man, dat is in zijn verhalen wel te merken, maar dat hoeft niet negatief te zijn. Niet voor niets werd zijn debuutbundel meteen een groot succes en won hij zowat alle literaire prijzen die er maar te winnen vallen. Eenzaamheid is een emotie die iedereen kent; misschien komt het daardoor dat veel mensen zich zo aangetrokken tot zijn verhalen. 

 

 

Literatuur 

 

• Biesheuvel, J. M. A. (1972). In de bovenkooi. Meulenhoff [Nederland]. 

• Blom, O. (2015, 16 februari). De vijf beste korte verhalen van Maarten Biesheuvel volgens Onno Blom. De Groene Amsterdammer. https://www.groene.nl/artikel/de-vijf-beste-korte-verhalen-van-maarten-biesheuvel-volgens-onno-blom 

• Blom, O. (2021, 1 januari). ‘Ik lieg me te barsten maar ik spreek de waarheid’ - de verbeelding van Maarten Biesheuvel. Volkskrant. https://myprivacy.dpgmedia.nl/consent?siteKey=PUBX2BuuZfEPJ6vF&callbackUrl=https%3a%2f%2fwww.volkskrant.nl%2fprivacy-wall%2faccept%3fredirectUri%3d%252fcultuur-media%252fik-lieg-me-te-barsten-maar-ik-spreek-de-waarheid-de-verbeelding-van-maarten-biesheuvel%257ebf7ec772%252f%253freferrer%253dhttps%25253A%25252F%25252Fwww.google.nl%25252F 

• Muus, D. (2020, 30 juli). Maarten Biesheuvel schreef aangrijpend over zijn worstelingen. Parool. https://www.parool.nl/kunst-media/maarten-biesheuvel-schreef-aangrijpend-over-zijn-worstelingen~b62ca246/?referrer=https%3A%2F%2Fmyprivacy.dpgmedia.nl%2Fconsent%3FsiteKey%3D5id0G7K93Kr6sOje%26callbackUrl%3Dhttps%253a%252f%252fwww.parool.nl%252fprivacy-wall%252faccept%253fredirectUri%253d%25252fkunst-media%25252fmaarten-biesheuvel-schreef-aangrijpend-over-zijn-worstelingen%25257eb62ca246%25252f 

• Thuisarts. (2018, 7 maart). Ik heb een bipolaire stoornis | Thuisarts.nl. https://www.thuisarts.nl/bipolaire-stoornis/ik-heb-bipolaire-stoornis